TK głowy

Tomografia komputerowa jest podstawowym badaniem w diagnostyce chorób mózgowia.

Badanie wykonujemy bez przygotowania chorego w stanach nagłych: uraz, różnicowanie udarów niedokrwiennych i krwotocznych, a także w diagnostyce krwotoków podpajęczynówkowych (SAH).

Poza powyższymi sytuacjami  pacjent zawsze powinien być na czczo - ze względu na konieczność podania środka cieniującego dożylnie.

Wskazania:

• stany po urazie czaszkowo-mózgowym (badanie z wyboru),
• krwotok podpajęczynówkowy,
• różnicowanie udarów niedokrwiennych i krwotocznych,
• podejrzenie procesów rozrostowych w obrębie mózgowia, opon i kości,
• podejrzenie przerzutów do mózgu,
• stany zapalne mózgowia, opon i kości,
• ocena zmian wstecznych tkanki mózgowej,
• nieprawidłowości dotyczące układu komorowego,
• zaburzenia rozwojowe (u pacjentów z przeciwwskazaniem do MR).

TK piramid kości skroniowych

Spiralna wielorzędowa TK jest metodą z wyboru w badaniu piramid kości skroniowych.

Protokół badania powinien uwzględniać, dostępne tylko w aparatach wielorzędowych, warstwy poniżej 1 mm (submilimetrowe).

TK piramid k. skroniowych jest badaniem wysokiej rozdzielczości (HRCT) wykonywanym bez podania środka cieniującego - pacjent nie musi być na czczo, za wyjątkiem podejrzenia procesów rozrostowych lub zapalnych w obrębie struktur środkowego dołu czaszki.

 
Dzięki zastosowaniu spiralnej, wielorzędowej TK dostępne stają się również metody wtórnej obróbki obrazów, takie jak: wielopłaszczyznowa rekonstrukcja danych (MPR) oraz odwzorowanie objętościowe (VR) co znacznie zwiększa wartość diagnostyki piramid kości skroniowych.

Wskazania:

• ocena kosteczek słuchowych, ślimaka, kanałów półkolistych,
• ocena przewodów słuchowych wewnętrznych i zewnętrznych,
• ocena powietrzności komórek sutkowych,
• zmiany pourazowe,
• procesy zapalne,
• procesy rozrostowe łagodne i złośliwe,
• anomalie wrodzone.

TK zatok obocznych nosa

Tomografia komputerowa jest badaniem z wyboru w ocenie jamy nosowej i zatok przynosowych. Wykonujemy ją metodą wysokiej rozdzielczości (HRCT), bez podania  środka cieniującego. Dzięki doskonałej rozdzielczości w obrazowaniu zarówno struktur kostnych, jak i tkanek miękkich, TK ma większe znaczenie w ocenie zatok niż rezonans magnetyczny.

Chorzy z podejrzeniem nowotworów pierwotnych lub wtórnych zatok, są badani z użyciem środka cieniującego i wtedy powinni do badania zgłaszać się na czczo.

Pomimo różnych sposobów akwizycji danych (ułożenia pacjenta), zastosowanie wielorzędowych spiralnych TK pozwala na uzyskanie przekrojów czołowych, strzałkowych i poprzecznych przy użyciu rekonstrukcji wielopłaszczyznowych - MPR.

Wskazania:

• anomalie wrodzone
• stany pourazowe,
• zapalenia ostre i przewlekłe
• nowotwory pierwotne i przerzutowe oraz nacieki przez ciągłość z sąsiednich narządów
• ocena zmian wrodzonych

TK wybranego odcinka kręgosłupa

Tomografia komputerowa jest najlepszą metodą obrazowania części kostnych kanału kręgowego.

W zależności od wskazań badanie wykonuje się ze wzmocnieniem kontrastowym lub bez.

Ze względu na ograniczenie dawki promieniowania, w skierowaniu na badanie kręgosłupa konieczne jest określenie odcinka/poziomu na którym ma być ono wykonane.

Wskazania:

• zmiany pourazowe
• nacieki lub przerzuty nowotworowe
• choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa
• ocena patologii krążka międzykręgowego i przylegających do niego powierzchni trzonów kręgów

TK kości

Tomografia komputerowa jest doskonałą metodą obrazującą układ kostny.

W zależności od wskazań stosuje się dwie różne techniki:

A) badania wykonywane bez wzmocnienia kontrastowego i mające na celu ocenę struktury kostnej w takich jednostkach jak choroba Pageta, dysplazja włóknista lub zmiany pourazowe, choroba zwyrodnieniowa dużych stawów, w przypadku niejednoznacznego obrazu klinicznego i radiologicznego w zdjęciu RTG przeglądowym.

B) badania z podaniem środka cieniującego oceniające oprócz tkanki kostnej, także zmiany w tkankach miękkich wokół kości oraz nacieki zapalne czy nowotworowe szerzące się z kości na tkanki miękkie lub odwrotnie.

Chociaż podstawą diagnostyki w chorobach układu kostnego są klasyczne zdjęcia radiologiczne, TK może dostarczyć dodatkowych informacji dotyczących rozległości procesu patologicznego. Z reguły badaniem obejmuje się całą kość wraz z przyległymi powierzchniami stawowymi, jednak zakres badania zależy od rozległości zmiany. W celu dokładnej oceny destrukcji lub deformacji kostnych stosuje się rekonstrukcje 3D.

TK klatki piersiowej i śródpiersia

Tomografia komputerowa uznana jest za najlepsze badanie dodatkowe pozwalające na dokładną ocenę narządów klatki piersiowej.

Nasz aparat umożliwia szybkie wykonanie badania, a zatem możliwość zebrania danych podczas pojedynczego wstrzymania oddechu.

Badanie to pozwala nam zobrazować tkanki miękkie śródpiersia, powietrzną tkankę płucną oraz kości.

Aby uzyskać intensywne wzmocnienie serca i dużych naczyń śródpiersia należy podać dożylnie środek cieniujący. Możliwe jest wówczas odróżnienie zmian patologicznych od narządów niezmienionych.

Zastosowanie odrębnych protokołów umożliwia zobrazowanie naczyń płucnych (angiografia-TK) lub wybiórczą ocenę tkanki płucnej (HRCT).

Wskazania:

• ocena patologii płuc, opłucnej i ścian klatki piersiowej w procesach nowotworowych łagodnych i złośliwych, pierwotnych i przerzutowych
• ocena węzłów chłonnych śródpiersia
• procesy zapalne przewlekłe lub o nietypowym przebiegu
• zatorowość płucna i jej powikłania
• ocena rozległości nacieku w nowotworach przełyku
• ocena nacieków nowotworowych wychodzących z osierdzia lub serca
• ocena zmian popromiennych
• urazy klatki piersiowej.

HRCT płuc

HRCT (ang. High Resolution Computer Tomography) jest techniką wybiórczego obrazowania tkanki płucnej. W badaniu stosuje się technikę aksjalną, warstwą 1mm do 1.5mm, zazwyczaj z użyciem dodatkowego filtra wyostrzającego drobne struktury tkanki płucnej.

Nie ma potrzeby stosowania wzmocnienia kontrastowego.

Badanie to służy bardzo dokładnej ale wybiórczej ocenie tkanki płucnej, bez możliwości oceny struktur śródpiersia.

W chorobach śródmiąższowych umożliwia określenie umiejscowienia, rozległości i typu zmian radiologicznych. W niektórych jednostkach chorobowych obraz jest na tyle charakterystyczny, że można ustalić rozpoznanie bez wykonywania biopsji płuca.
Wskazania:

podejrzenie choroby śródmiąższowej przy prawidłowym radiogramie płuc,
ocena lokalizacji i typu zmian w chorobach śródmiąższowych,
ocena progresji zmian śródmiąższowych (badanie kontrolne),
choroby układowe tkanki łącznej,
rozstrzenie oskrzeli, rozedma, pylica
duszność, krwioplucie lub przewlekły kaszel o nieznanej etiologii,

TK jamy brzusznej i miednicy

Pozwala ocenić narządy miąższowe - wątrobę, śledzionę, trzustkę, nerki oraz jeśli wynik badania USG jest niejednoznaczny, potwierdzić rozpoznanie i przeprowadzić diagnostykę różnicową nowotworów  pierwotnych i wtórnych oraz zmian łagodnych. Poza tym badamy pęcherzyk żółciowy i drogi żółciowe zewnątrz- i wewnątrzwątrobowe. Metoda ta pozwala również na badanie rozległości nacieków zapalnych i nowotworowych w obrębie ścian żołądka, jelita cienkiego i grubego, nadnerczy oraz ocenę wznowy w loży po usuniętym guzie.

Zawsze (poza urazami) wymagane jest przygotowanie pacjenta do badania.

Polega ono na wypełnieniu pętli jelitowych 1-2% wodnym roztworem jodowego, jonowego środka cieniującego, co pozwala zróżnicować wnętrze jelita, jego ścianę oraz sąsiadujące z jelitami struktury. Pacjent przed badaniem pozostaje na czczo 5-6 godzin. Ilość podanego doustnie płynu i czas podawania środka, zależy od wskazań do badania.

Dzięki spiralnym wielorzędowym tomografom komputerowym standardem obrazowania stały się dzisiaj badania dynamiczne - wielofazowe. 

Badanie najczęściej wykonuje się po doustnym oraz przed i po dożylnym podaniu środka kontrastowego.

Wskazania:

• podejrzenie procesu nowotworowego
• ostre i przewlekłe zapalenie trzustki
• podejrzenie zmian w obrębie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych
• ocena powikłań pooperacyjnych
• ocena niedrożności przewodu pokarmowego
• ostry ból brzucha
• urazy.

Wirtualna kolonoskopia

Wirtualna kolonoskopia (VC) jest trójwymiarowym odwzorowaniem ścian i wnętrza jelita grubego, powstającym w wyniku rekonstrukcji obrazów spiralnej tk jamy brzusznej i miednicy mniejszej.

Jakość tej metody wzrasta wraz ze skróceniem czasu badania (ze względu na perystaltykę i konieczność wstrzymania oddechu).

Kolonoskopia wirtualna pozwala na ocenę wewnętrznej powierzchni ścian jelit. Jest to możliwe wyłącznie na odpowiednich stacjach roboczych (komputerach o wysokiej mocy obliczeniowej) umożliwiających zaawansowaną rekonstrukcję trójwymiarową. Kolejnym warunkiem uzyskania czytelnego obrazu wnętrza jelita, jest całkowite opróżnienie jego światła z resztek pokarmowych (jak w przypadku kolonoskopii klasycznej) - obowiązuje podobny sposób przygotowania pacjenta jak do koloskopii tradycyjnej, a bezpośrednio przed badaniem podanie doodbytniczo powietrza, w ilości jak największej tolerowanej przez pacjenta.

Dożylnie podawany jest zwykle spazmolityk np. Buskopan. 

Badanie odbywa się dwupozycyjnie - w pozycji na plecach i na brzuchu.

Badanie VC obejmuje odcinek od odbytnicy do kątnicy. Możliwa jest ocena pozostałych narządów jamy brzusznej i miednicy małej, w tym nacieku nowotworowego jelita grubego poza jego ścianę (możliwa klasyfikacja w systemie TNM).

Wskazania:

• badanie przesiewowe nowotworów jelita grubego
• dla oceny wznowy miejscowej pooperacyjnym leczeniu raka jelita grubego
• zwężenie jelita grubego, uniemożliwiające wprowadzenie kolonoskopu
• u chorych z podwyższonym ryzykiem perforacji (po naświetlaniach narządów jamy brzusznej)
• u pacjentów z bezwzględnym przeciwwskazaniem do kolonoskopii tradycyjnej (ostra faza zapalenia jelita grubego, zapalenie otrzewnej, zapalenie uchyłków).

Złotym standardem w wykrywaniu i diagnostyce schorzeń jelita grubego jest kolonoskopia klasyczna.

Angiografia TK

Badanie to wykonuje się po podaniu środka cieniującego, dotyczyć może naczyń mózgowych (poszukiwanie malformacji naczyniowej), tętnic szyjnych i kręgowych (ocena stopnia nasilenia zmian miażdżycowych), naczyń brzusznych (zwężenie głównych pni tętniczych - zwłaszcza tętnic nerkowych w poszukiwaniu przyczyny nadciśnienia), tętnic płucnych (zator tętnicy płucnej lub jej dużych rozgałęzień), aorty piersiowej i/lub brzusznej (diagnostyka tętniaków).

Ważnym punktem oceny w badaniu angiograficznym TK, poza oceną przekrojów poprzecznych naczyń krwionośnych są rekonstrukcje 2D oraz trójwymiarowe rekonstrukcje wnętrza naczynia zawierającego krew ze środkiem cieniującym.

Wskazania:

określenie warunków anatomicznych,
wykazanie obecności patologii naczyniowej, jej etiologii i    umiejscowienia,
bezpośrednia lub pośrednia ocena zaburzeń hemodynamicznych
ocena wskazań i przeciwwskazań do zabiegów terapeutycznych.

• bezwzględne: pierwszy trymestr ciąży,
• względne: (w zależności od wskazań medycznych): drugi i trzeci trymestr ciąży.

Ponadto należy unikać wykonywania badania u kobiet w II połowie cyklu miesięcznego, u których zaistniała możliwość zapłodnienia.

Przeciwwskazania bezwzględne do stosowania jodowych środków cieniujących:

• wole toksyczne tarczycy,
• ostry krwotok śródmózgowy.

Przeciwwskazania względne do stosowania jodowych środków cieniujących:

• wiek dzieci poniżej 2. lat,
• wiek osób dorosłych powyżej 60. lat,
• nadwrażliwość na jonowe środki cieniujące,
• ostra i przewlekła niewydolność krążenia,
• niewydolność wątroby i nerek (również pacjenci dializowani),
• astma i rozedma płuc,
• cukrzyca insulinozależna,
• nadciśnienie,
• drgawki o etiologii mózgowej,
• jaskra.

W przypadku wystąpienia powyższych przeciwwskazań konieczne jest stosowanie niejonowych środków cieniujących.

Tomografia komputerowa nie może być  powtarzana dowolną ilość razy, dlatego ważne jest przestrzeganie zaleceń personelu pracowni przed badaniem i w trakcie jego trwania.
Sposób przygotowania pacjenta do badania zależy od tego, jaka część ciała ma być badana.
Przed badaniem pacjent może być poproszony o zdjęcie rzeczy znajdujących się w okolicy zakresu badania, mogących mieć negatywny wpływ na jakość otrzymanych obrazów.

Badania dodatkowe

• Jeśli konieczne jest wykonanie badań dodatkowych, ustala je lekarz prowadzący.
• Przed badaniem TK pacjent powinien dostarczyć dokumentację wcześniej wykonanych badań obrazowych i karty informacyjne ze szpitala.
• W każdym przypadku badania z podaniem środka kontrastowego pacjent powinien posiadać aktualny wynik badania poziomu kreatyniny. Badanie to można wykonać w laboratorium na miejscu.

Przygotowania do badania TK z kontrastem

• Na badanie należy zabrać ze sobą oryginał skierowania,
• W przychodni należy być 30 min przed badaniem, w razie spóźnienia należy poinformować o tym rejestrację pod numerem telefonu: 56 658 44 77
• Przed badaniem należy być 2 godziny bez picia i 6 godzin bez jedzenia,
• Na badanie należy przynieść aktualny (do 3 tygodni) wynik poziomu kreatyniny
• Ze względów bezpieczeństwa na badanie należy przyjść z osobą towarzysząca
• Należy zabrać 2 butelki 0,5 l wody niegazowanej, w celu wypicia na polecenie pielęgniarki, nie wcześniej
• Na badanie należy przynieść wszystkie poprzednie zdjęcia RTG, TK oraz MR.
• Na dzień przed nie należy spożywać w nadmiernej ilości alkoholu oraz przyjść na badanie wypoczętym
• W przypadku nadczynności tarczycy zabrać na badanie aktualny wynik TSH, 
• Przed badaniem należy odstawić na 48 godzin leki na cukrzyce, zawierające metforminę, pacjenci chorzy na cukrzyce muszą zabrać jedzenie, insulinę, glukometr,

Przygotowania do badania TK bez kontrastu

• Na badanie należy zabrać ze sobą oryginał skierowania,
• W przychodni należy być 30 min przed badaniem, w razie spóźnienia należy poinformować o tym rejestrację pod numerem telefonu: 56 658 44 77
• Na badanie należy przynieść wszystkie poprzednie zdjęcia RTG, TK oraz MR.
• Na dzień przed nie należy spożywać w nadmiernej ilości alkoholu oraz przyjść na badanie wypoczętym

Leki stale przyjmowane

• Pacjenci z cukrzycą leczoną Metforminą (preparaty: Formetic, Glucophage, Gluformin, Metfogamma, Metformax, Metformin, Siofor) w przypadku badania TK z podaniem środka kontrastowego powinni odstawić lek na 48 godzin przed badaniem i 24 godziny po badaniu(po uzgodnieniu z lekarzem prowadzącym).
• W przypadku innych leków nie ma potrzeby wprowadzania zmian w sposobie ich przyjmowania i można je zażyć również w dniu badania.

Przed badaniem należy poinformować personel pracowni o:

• wystąpieniu w przeszłości jakichkolwiek reakcji uczuleniowych na leki lub środki kontrastowe,
• rozpoznanej wcześniej alergii,
• schorzeniach nerek,
• skłonności do krwawień (skazie krwotocznej),
• ciąży,
• dokładnie wypełnić ankietę pacjenta przed badaniem TK oraz przed podaniem kontrastu.

PRZEBIEG BADANIA TK

Pacjent badany jest w ubraniu. Do badania umieszczany jest – najczęściej w pozycji na plecach – na specjalnym, ruchomym stole, który przesuwa się do wnętrza aparatu (tzw. gantry).

 W celu uzyskania jak najlepszej jakości zdjęć, w trakcie badania pacjent powinien leżeć nieruchomo, a w momentach dokonywania pomiarów – wstrzymać oddech. Dlatego podczas badania pacjent za pośrednictwem intercomu jest na bieżąco instruowany przez techników i lekarzy o sposobie zachowania. Aparat wyposażony jest także w specjalne diody zapalające się podczas wysyłania promieniowania rentgenowskiego.

W czasie badanie pacjent powinien natychmiast zgłaszać:

wszelkie nagłe dolegliwości,
jakiekolwiek objawy po podaniu dożylnego środka cieniującego (duszność, zawroty głowy, nudności).    

Środki cieniujące (tzw. kontrast) są stosowane podczas badania TK w celu dokładniejszej oceny badanego obszaru. Są to preparaty jodowe, silnie pochłaniające promieniowanie rentgenowskie.

Mimo że jodowe środki cieniujące uważane są za jedne z najlepiej tolerowanych preparatów stosowanych w medycynie, mogą wywołać działania niepożądane.

Skutki uboczne są bardziej zaznaczone przy użyciu jonowych środków (Uropolinum, Urografin). Mniejszą toksycznością charakteryzują się niejonowe, niskoosmolarne monomery (Ultravist, Omnipaque, Iomeron) oraz dimery jonowe (HExabrid) i niejonowe (Isovist, Visipaque).

Reakcje uczuleniowe najczęściej pojawiaja się w ciągu pierwszych 20 minut od podania środka cieniującego (rzadko po 24-48 godzinach).

Możliwe wczesne działania niepożądane po podaniu jodowych środków kontrastowych:

• lekkie:
  • nudności,
  • wymioty,
  • pokrzywka,
  • świąd skóry,
  • chrypka,
  • kaszel,
  • kichanie,
  • obfite pocenie się,
  • uczucie ciepła,
• umiarkowane:
  • omdlenie,
  • ciężkie wymioty,
  • rozległa pokrzywka,
  • obrzęk twarzy,
  • obrzęk krtani,
  • skurcz oskrzeli,
• ciężkie:
  • drgawki,
  • obrzęk płuc,
  • wstrząs,
  • zatrzymanie oddechu,
  • zatrzymanie krążenia.

Możliwe opóźnione działania niepożądane po podaniu jodowych środków kontrastowych:

• reakcje skórne:
  • wysypka,
  • świąd,
  • obrzęk,
• reakcje ogólnoustrojowe:
  • bóle, zawroty głowy,
  • nudności,
  • biegunka,
  • dreszcze,
  • skurcze mięśni,
  • objawy grypopodobne,
• opóźnione bóle rąk,
• inne reakcje.

Przeciwwskazania do podawania środków cieniujących:

• ostry krwotok śródmózgowy
• rozwinięta nadczynność tarczycy
• nadwrażliwość na jonowe środki cieniujące
• uczulenie na jod
• odwodnienie znacznego stopnia
• ostra i przewlekła niewydolność krążenia
• nadciśnienie
• niewydolność nerek (dotyczy również pacjentów dializowanych)
• niewydolność wątroby
• szpiczak
• choroba Waldenstroma
• astma i rozedma płuc
• jaskra
• drgawki o etiologii mózgowej
• cukrzyca insulinozależna
• dzieci do 2 roku życia
• dorośli po 60 roku życia
• guz chromochłonny
• anemia sierpowata.